เคยรู้สึกเหมือนกันไหมว่าปัจจุบันโลกของเรานั้นมีข้อมูลข่าวสารต่างๆ มากเกินไป ทั้งข้อมูลที่มีประโยชน์และไม่มีประโยชน์ ข้อมูลที่เป็นข้อเท็จจริง ข้อมูลที่เป็นการแสดงความคิดเห็น ไหนจะสารพัดเฟกนิวส์ ทฤษฎีสมคบคิดต่างๆ ข้อมูลและชุดความคิดที่ถูกจริต โดนใจ พร้อมที่จะเชื่อในทันทีเพียงเพราะว่ามันถูกใจ รวมถึงข้อมูลและชุดความคิดที่เราปฏิเสธที่จะรับรู้เสมอ สาเหตุเดียวก็คือมันขัดใจ ไม่ว่าใครจะพิสูจน์ความจริงกันมากแค่ไหน ก็เลือกที่จะปิดหูปิดตาปิดใจไม่ยอมรับ เพราะมันตรงกันข้ามกับความคิดความเชื่อดั้งเดิมของตนเอง
ในเมื่อวันหนึ่งๆ เราต่างต้องคลุกคลีอยู่กับข้อมูลมากมายนับไม่ถ้วนขนาดนี้ คนเราจะมีกระบวนการบางอย่างในการกรองสิ่งที่เราจะเลือกเสพโดยไม่รู้ตัว นั่นก็คือ อคติ ทำให้เราเลือกที่จะเสพคอนเทนต์จากแหล่งที่มาที่เราเลือกแล้วว่านำเสนอข้อมูลได้ถูกใจ แล้วกดบล็อกหรือกดซ่อนแหล่งที่มาบางแหล่งที่ให้ข้อมูลตรงกันข้ามกับสิ่งที่เราชอบ เช่นเดียวกับการจัดการอันเฟรนด์และบล็อกเพื่อนบางคนที่เรารู้สึกว่าทัศนคติไม่ตรงกัน เมื่อเห็นสเตตัสหรืออะไรก็ตามที่มาจากเพื่อนคนนี้ก็จะหงุดหงิดทั้งตาและใจ เพราะฉะนั้น จัดการที่ตนเองด้วยการบล็อกไปเลยดีกว่า จะได้เลิกรำคาญ
แต่รู้หรือไม่ การที่เราตัดขาดจากข้อมูลที่ตรงกันข้ามกับสิ่งที่ถูกใจเราไปอย่างสิ้นเชิงนั้น อาจทำให้เราติดอยู่ในห้องเสียงสะท้อนของตนเองมากจนเกินไป เลือกที่จะเชื่อในสิ่งที่อยากเชื่อเท่านั้น มองอะไรแคบ ๆ เห็นเพียงด้านเดียวคือด้านที่อยากเห็น ทั้งที่ความจริงโลกใบนี้เป็นทรงกลม และเหรียญก็มีสองด้าน จึงน่าจะดีกว่าถ้าเราเลือกที่จะรับรู้ข้อมูลอย่างรอบด้าน แล้วค่อยใช้ความคิดและวิจารณญาณกลั่นกรองก่อนที่จะตัดสินใจเชื่อข้อมูลที่เรามี
การมองโลกให้กลม มองอะไรรอบด้านนั้นเป็นสิ่งที่สามารถฝึกฝนกันได้ แม้ว่าเราจะต้องรับข้อมูลทั้งที่อยากรับและไม่อยากรับเข้ามา เราก็จำเป็นต้องมาจัดระบบความคิดนั้น ๆ ก่อน ฝึกคิด วิเคราะห์ สังเคราะห์ มองทุกอย่างในหลายๆ แง่มุม ให้ครอบคลุมและรอบด้าน เพื่อให้การคิดของเรามีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งมีวิธีการฝึกคิดให้รอบด้านที่น่าสนใจอยู่วิธีหนึ่ง คือ ทฤษฎีหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats)
ทฤษฎีหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) คืออะไร
ทฤษฎีหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) หรือการคิดแบบสวมหมวก 6 ใบ เป็นทฤษฎีของ ดร.เอ็ดเวิร์ด เดอ โบโน (Dr. Edward de Bono) ศาสตราจารย์ด้านการคิดชาวอิตาลี เป็นวิธีการคิดที่มีมุมมองแบบรอบด้าน โดยให้หมวกแต่ละใบแทนการคิดในทิศทางต่างๆ ที่เน้นเฉพาะ การฝึกสวมหมวกให้ครบทั้ง 6 ใบ จะช่วยให้เราคิดได้อย่างครอบคลุมทุกด้านไม่ตกหล่น เป็นการจัดระเบียบการคิด ให้การคิดมีประสิทธิภาพมากขึ้น
การฝึกคิดแบบหมวก 6 ใบนั้น เราจะต้องสมมติว่าตัวเองกำลังสวมหมวกทีละใบในการคิดเรื่องต่าง ๆ หมวกแต่ละใบจะแทนด้วยสีทั้งหมด 6 สี ซึ่งหมวกแต่ละใบนั้นจะแทนมุมมองความคิดที่แตกต่างกัน เมื่อเราได้สวมหมวกครบทั้ง 6 ใบแล้ว จะช่วยให้เรื่องที่เรากำลังพิจารณาอยู่นั้นได้ข้อสรุปที่เหมาะสมและครอบคลุมในทุก ๆ ด้าน โดยหมวกทั้ง 6 ใบนั้นประกอบด้วย
White Hat หมวกสีขาว
ในขณะที่สวมหมวกสีขาว ขอให้พิจารณาเฉพาะข้อเท็จจริงเท่านั้น และมองอย่างเป็นกลางที่สุด ตัดอคติและความรู้สึกเอนเอียงออกให้หมด ไม่ต้องตั้งสมมติฐาน ไม่ต้องแสดงความคิดเห็นหรือความรู้สึกใดๆ ลองดูว่าข้อมูลที่มีใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง และตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล
Black Hat หมวกสีดำ
ในขณะที่สวมหมวกสีดำ จะเป็นการมองถึงข้อเสีย ความคิดในเชิงลบ จุดอ่อน ข้อด้อย หรืออุปสรรคต่างๆ จุดประสงค์คือ เพื่อให้ระวังผลกระทบในด้านลบเอาไว้ก่อน จำเป็นต้องมีเหตุผลประกอบ การสวมหมวกสีดำช่วยให้เราได้คิดไตร่ตรองอย่ารอบคอบก่อนทำสิ่งต่างๆ ไม่ละเลยข้อบกพร่อง เพื่อป้องกันไม่เกิดความเสียหายโดยไม่จำเป็น
Red Hat หมวกสีแดง
ในขณะที่สวมหมวกสีแดง สามารถจัดเต็มได้เลยเรื่องอารมณ์และความรู้สึก รวมไปถึงสัญชาตญาณและลางสังหรณ์ต่างๆ โดยไม่จำเป็นต้องหาเหตุผลใดๆ มารองรับ สามารถแสดงความคิดเห็นหรือความรู้สึกของตนเองเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าวออกไปตรงๆ ดีไม่ดี ชอบไม่ชอบ ใช้อารมณ์และความรู้สึกตัดสินได้ตามต้องการ
Yellow Hat หมวกสีเหลือง
ในขณะที่สวมหมวกสีเหลือง จะเป็นความคิดในแง่ดี มองโลกอย่างมีความหวัง ความคิดเชิงบวก มีความต้องการที่จะพัฒนาไปในทางที่ดีขึ้น เป็นการแสวงหาคุณค่าและทางเลือกต่างๆ เพื่อจะนำไปปรับใช้กับชีวิตอย่างเหมาะสม จำเป็นต้องมีเหตุผลประกอบการตัดสินใจด้วยเสมอ
Green Hat หมวกสีเขียว
ในขณะที่สวมหมวกสีเขียว จะเป็นการใช้ความคิดที่แปลกใหม่และสร้างสรรค์ รู้จักลองผิดลองถูก คิดนอกกรอบแบบที่แตกต่างจากวิธีคิดแบบเดิมๆ ที่เคยคิด สามารถใช้จินตนาการได้อย่างอิสระโดยไม่ด่วนตัดสินผิดถูก เพื่อให้เกิดความคิดที่เปิดกว้างเต็มที่ แล้วนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีขึ้น
Blue Hat หมวกสีน้ำเงิน
ในขณะที่สวมหมวกสีน้ำเงิน คือกระบวนการควบคุมและบริหารกระบวนการคิดเพื่อให้เกิดความชัดเจน ทำให้เกิดความคิดรวบยอด ข้อสรุป การยุติข้อขัดแย้ง มองเห็นภาพ และการดำเนินการที่มีขั้นตอนเป็นระบบระเบียบ จำเป็นต้องอาศัยประสบการณ์และการเรียนรู้เพื่อนำมาใช้วิเคราะห์ แก้ปัญหา หรือตัดสินใจเรื่องต่างๆ
ประโยชน์ของการใช้ทฤษฎีหมวก 6 ใบ
อย่างที่ระบุไปเมื่อตอนต้นบทความ ปัจจุบันเรากำลังอยู่บนโลกที่เต็มไปด้วยข้อมูลต่าง ๆ มากมายมหาศาล มีทั้งข้อเท็จจริง ความคิดเห็น ข่าวปลอม ทฤษฎีสมคบคิด มีทั้งข้อมูลที่เราชื่นชอบและข้อมูลที่เราไม่อยากเห็นไม่อยากได้ยิน ซึ่งธรรมชาติของเราก็จะเลือกเสพเฉพาะข้อมูลที่ถูกจริตตนเองก่อน ข้อมูลที่ไม่ถูกใจหรือข้อมูลของฝ่ายตรงข้าม ก็เลือกที่จะมองข้าม ทั้งที่ความจริงแล้วเราควรเลือกเสพข้อมูลอย่างรอบด้านเพื่อมาประกอบการพิจารณา แม้ว่าจะเป็นชุดข้อมูลที่ไม่ถูกใจ ก็ต้องตัดอคติออกให้หมด เปิดใจให้กว้างแล้วพยายามรับสารด้วยใจที่เป็นกลางก่อนด่วนตัดสิน
การใช้ทฤษฎีหมวก 6 ใบเข้ามาช่วยจัดการระบบความคิด จะช่วยให้เราสามารถมองอะไรได้รอบด้านขึ้น เห็นทั้งด้านมืดด้านสว่าง เห็นทั้งโทษและประโยชน์ การสวมหมวกสีต่าง ๆ จะทำให้เรารู้บทบาทในขณะนั้นว่าต้องมองชุดความคิดที่อยู่ตรงหน้าแบบใด โดยที่เราเองก็สามารถใช้หมวก 6 ใบนี้สลับสับเปลี่ยนกันไปตามความเหมาะสม ไม่จำเป็นต้องยึดติดกับลำดับว่าจะต้องสวมหมวกใบไหนก่อนหลัง เพียงแค่ฝึกสวมให้ครบทั้ง 6 ใบก่อนก็พอ
การฝึกคิดโดยใช้ทฤษฎีหมวก 6 ใบเข้ามาช่วยนั้น จะทำให้เราจัดระบบความคิดของตนเองได้ดีขึ้น ได้ใช้ความคิดอย่างเต็มที่ ช่วยให้คิดได้อย่างครอบคลุมและรอบด้านมากขึ้น เพราะในโลกความเป็นจริงนั้นทุกคนมีอคติ มีการเลือกข้าง มีฝักมีฝ่ายอยู่ในใจ มีความคิดความเชื่อเป็นของตัวเอง ดังนั้น เราไม่จำเป็นต้องปฏิเสธการเลือกข้างและอยู่ตรงกลางเสมอไป แต่เราจำเป็นต้องรับรู้ข้อมูลหลายๆ ด้านเพื่อประกอบการตัดสินใจ จะได้ไม่เชื่อแบบหลงงมงายไร้แก่นสาร ไร้เหตุผล เชื่อสิ่งต่างๆ แบบไหลตามกันไป หรือเชื่อเพียงเพราะ “เขาบอกว่า…”
.
.
ติดตาม Life Elevated ได้ที่
Website: https://www.lifeelevated.club
Facebook: https://www.facebook.com/lifeelevatedclub
Twitter: https://twitter.com/lifeelevatedCLB
Instagram: http://instagram.com/lifeelevatedclub
Line OA: https://lin.ee/fBBFzWx
Blockdit: https://www.blockdit.com/lifeelevatedclub
Youtube: https://www.youtube.com/lifeelevatedclub
Pinterest: https://www.pinterest.com/lifeelevatedclub/
Blog สสส.: https://www.thaihealth.or.th/blog/allblog/1285/Life+Elevated+Club/
